Delegeren van medische handelingen

U kunt als huisarts medische handelingen aan andere medewerkers in de huisartsenpraktijk delegeren. Het is belangrijk dat dit zorgvuldig gebeurt. U kunt dit doen door hun specifieke kennis en vaardigheden bij te brengen, heldere protocollen te hanteren en geregeld te checken of de medewerkers bekwaam zijn, de protocollen goed werkbaar vinden en juist toepassen. Deze werkwijze komt de kwaliteit en patiëntveiligheid van de zorgverlening in uw praktijk ten goede.

Met medische handelingen worden zowel de therapeutische behandelingen als diagnostische handelingen (onderzoeken) bedoeld.

Inzet voormalig zorgpersoneel

Door de COVID-19 pandemie kan door overmacht grote tekorten aan personeel ontstaan, terwijl hulp dringend nodig is. Dan is de ruimte die de huidige wetgeving biedt – om onder supervisie van een bevoegde zorgverlener te werken – niet meer voldoende. Nood breekt in zo’n situatie wet. Het Kabinet hanteert een aantal voorwaarden waaronder voormalig zorgpersoneel, zoals artsen en verpleegkundigen niet-praktiserend, ingezet kunnen worden in de zorg. Zodra de situatie het toelaat, zal de zorgverlening weer worden overgedragen aan de gekwalificeerde BIG geregistreerde zorgverleners.

Voordelen van taakdelegatie
Hoe delegeer ik medische handelingen?
Wat zijn de (wettelijke) eisen?
Wat zijn de randvoorwaarden?
Hoe maak ik een protocol?

Voordelen van taakdelegatie

Het is zinvol om ondersteunende medewerkers werkzaamheden te laten overnemen. Hieronder staat een aantal belangrijke voordelen op een rij.

Tijdswinst voor de huisarts
Hoewel overleg tussen de medewerkers en de huisarts over de afwijkende en complexe bevindingen tijd kost (ter bewaking van integrale en contextuele zorg), levert het uiteindelijk tijdswinst op om bepaalde taken door ondersteunende medewerkers te laten verrichten.
Consequentere uitvoer van taken
Als iemand verantwoordelijk is voor een specifieke taak, is de kans groter dat de taak consequent wordt uitgevoerd.
Meer systematiek en kwaliteit in de zorgverlening
Doordat de specifieke taakstelling een systematische en stapsgewijze benadering kent, zal de zorg integraler en kwalitatief beter zijn.
Mogelijkheid om extra service te bieden
Bijvoorbeeld door het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten voor groepen patiënten.
Laagdrempeligheid
Patiënten ervaren vaak een lagere drempel bij ondersteunende medewerkers dan bij de huisarts.

Hoe delegeer ik medische handelingen?

Maak met uw medewerkers allereerst afspraken over ieders taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. U kunt daarvoor deze werkafspraak gebruiken. .

In de dagelijkse praktijk delegeert u veel taken naar de praktijkassistente en praktijkverpleegkundige/-ondersteuner. Dit mag, mits ze dat op basis van hun functie mogen en voldoende vaardig zijn en blijven.

Zorg ervoor dat u ter ondersteuning aan de gedelegeerde handeling een helder protocol met de ondersteunende medewerkers afspreekt.

Wat zijn de (wettelijke) eisen ten aanzien van het delegeren van taken?

De beroepsuitoefening in de gezondheidszorg is geregeld in de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG). Het uitgangspunt is dat iedereen in de gezondheidszorg mag werken. Aan bepaalde handelingen, die risico voor de patiënt met zich meebrengen (voorbehouden handelingen) zijn echter nadere eisen gesteld. Een uitwerking van de consequenties voor praktijkpersoneel vindt u in het document Voorbehouden handelingen (Pdf). Uitgebreide informatie over wet- en regelgeving die van belang is bij het delegeren van taken vindt u op de sites van de LHV en de KNMG (zie wet BIG en Wkkgz).

Wat zijn de randvoorwaarden?

Aan het delegeren van handelingen zijn een aantal randvoorwaarden verbonden. Deze zijn:

Medewerkers zijn bevoegd en bekwaam (vaardig);
De huisarts is op de werkvloer beschikbaar voor overleg en ondersteuning;
Verrichtingen worden in het patiëntendossier geregistreerd (zie NHG-Richtlijn ADEPD en WGBO);
De wettelijke eisen t.a.v. de privacy van de patiënt worden in acht genomen (zie Informatiebeveiliging en Wet bescherming persoonsgegevens);
Er wordt gebruik gemaakt van een protocol waarin beschreven staat wat de opeenvolgende stappen zijn en wie daartoe besluit en wie uitvoert.
De handeling is geïndiceerd (uitvoering op basis van medisch vastgestelde indicatie);
U gebruikt betrouwbare (onderhouden en geijkte) meetapparatuur en instrumenten. Zie voor de eisen t.a.v. laboratoriumonderzoek in de huisartsenpraktijk de NHG-Richtlijn POCT;
U beschikt over werkzame (geldige, verse) geneesmiddelen en stoffen. Zie ook de NHG-Behandelrichtlijn Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties en Overzicht medicaties, geneesmiddelen en doseringsadvies;
Er wordt gewerkt conform de minimumnormen van de Richtlijn Infectiepreventie in de huisartsen- en verloskundigenpraktijk;
Er is voldoende tijd en ruimte om alle stappen zorgvuldig uit te voeren.

Hoe maak ik een protocol?

Het NHG heeft voorbeeldprotocollen gemaakt voor de meest gedelegeerde medische handelingen in de huisartsenpraktijk. Deze kunt u aanpassen voor eigen gebruik. Voor andere onderwerpen kunt u gebruik maken van het ‘Algemeen voorbeeldprotocol’ (zie de lijst met downloads onderaan deze pagina). De voorbeeldprotocollen bevatten een uitgebreid en zo volledig mogelijk stappenplan. Uitleg en inhoud zijn gebaseerd op huisartsgeneeskundige richtlijnen en de op huisartsenpraktijken van toepassing zijnde wet- en regelgeving.

Gebruik

De voorbeeldprotocollen zijn bedoeld voor eigen gebruik en mag u aanpassen aan de situatie binnen uw huisartsenvoorziening (bijvoorbeeld: praktijk, huisartsenpost, zorggroep). Voor andere toepassingen moet u eerst schriftelijk toestemming vragen bij het NHG.

Praktijkaccreditering / certificering

Om te kunnen voldoen aan de eisen van een certificeringssysteem kan een eis zijn dat voor bepaalde handelingen een protocol aanwezig is. De voorbeeldprotocollen kunnen, na eventuele aanpassing voor de eigen praktijksituatie, voor dat doeleinde worden gebruikt.