Belangrijkste aandachtspunt  

  • Houd rekening met een verhoogde kans op tuberculose bij specifieke groepen patiënten zoals bijvoorbeeld vluchtelingen en arbeids- of gezinsmigranten. 

Achtergrondinformatie tuberculose  

Vaccinatieschema  

Vaccinatie tegen tuberculose is mogelijk met het BCG-vaccin, dit is een levend verzwakt vaccin. In Nederland worden enkel risicogroepen gevaccineerd of reizigers die afreizen naar een land met een hoge incidentie.  

Verwekker  

Tuberculose wordt veroorzaakt door bacteriën van het Mycobacterium tuberculosis complex (tuberkelbacterie). Nadat bacteriën zijn ingeademd en de alveoli hebben bereikt, worden deze in de longen gefagocyteerd door de alveolaire macrofaag. De bacteriën worden in eerste instantie naar de regionale lymfeklier versleept (= primair complex). Daarnaast kan verspreiding naar andere organen via lymfe- en bloedvaten plaatsvinden.  

De incubatietijd bedraagt 8 weken tot levenslang. Na een infectie wordt ongeveer 10% van de mensen ziek: 60% in de eerste 2 jaar en 40% na een langere periode (soms tientallen jaren).   

Klinisch beeld   

De primaire infectie veroorzaakt meestal geen klachten. Soms ontstaat in aansluiting aan de primaire infectie een primotuberculose met zichtbare afwijkingen op een thoraxfoto (longhaard of lymfklier). Hierna kan de tuberculose zich, indien onbehandeld, verder verspreiden door de gehele long(en) en symptomen veroorzaken. Zoals algemene verschijnselen (koorts, moeheid, vermagering, subfebriele temperatuur en nachtzweten) en/of symptomen veroorzaakt door de lokalisatie (zoals langdurig hoesten, al of niet met bloedbijmenging).  

Als hematogene of lymfogene verspreiding plaatsvindt, kan onder andere een meningitis of pleuritis ontstaan, waar patiënten ernstig ziek van kunnen worden.   

Postprimaire tuberculose kan zich zowel in de longen (pulmonaal) als buiten de longen (extrapulmonaal) manifesteren. Indien zich longhaarden ontwikkelen en deze doorbreken in de lagere luchtwegen, dan spreekt men van open tuberculose.  

Transmissie  

  • Transmissie vindt in principe plaats via aerosolen, die bijvoorbeeld vrijkomen bij hoesten of praten. In uitzonderingsgevallen vindt besmetting plaats via een wondje en direct contact met een besmet voorwerp. Besmetting met Mycobacterium bovis komt door het drinken van ongepasteuriseerde besmette melk.  
  • De beoordeling van de besmettelijke periode is aan de deskundigheid van de behandelend arts, maar start in principe bij het begin van de hoestklachten. Gemiddeld is een patiënt na 2 weken adequate behandeling niet meer besmettelijk. Extrapulmonale tuberculose is vrijwel nooit besmettelijk.  

Diagnostiek van actieve ziekte  

Verwijs bij vermoeden van tuberculose (hoestklachten > 2 weken, gewichtsverlies, nachtzweten en koorts) naar de GGD, afdeling tuberculosebestrijding, voor diagnostiek naar tuberculose.  

Meldplicht  

Tuberculose is een meldingsplichtige ziekte groep B1. Laboratorium en behandelend arts dienen te melden binnen 1 werkdag aan de GGD.  

Meer informatie en totstandkoming 

De adviezen over patiënten met (vermoeden van) tuberculose in de huisartsenpraktijk zijn gebaseerd op informatie van het RIVM. Voor details en aanvullende informatie over tuberculose, zie de LCI-richtlijn tuberculose (rivm.nl).