Publicatie | 31 oktober 2025

Over het bevolkingsonderzoek darmkanker 

In 2014 is gestart met het bevolkingsonderzoek darmkanker, waarbij mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar elke 2 jaar een uitnodiging ontvangen voor een ontlastingstest (fecale immunochemische test, FIT). Na afname sturen deelnemers het fecesmonster op voor analyse. Bij een afwijkende uitslag volgt een doorverwijzing voor diagnostiek (coloscopie) en zo nodig behandeling.  

Uit de RIVM-factsheet bevolkingsonderzoek darmkanker blijkt dat in 2023 de deelnamegraad 67,2% was. Er werden 2285 gevallen van darmkanker opgespoord, wat neerkomt op een detectiepercentage van 0,15. In totaal werd bij 30,2% van de personen die na een ongunstige ontlastingstest een coloscopie ondergingen, een relevante bevinding vastgesteld. Al met al wordt geschat dat op termijn 2200 gevallen van darmkanker voorkomen kunnen worden.

Rol van de huisarts 

De rol van de huisarts bij het bevolkingsonderzoek darmkanker is beperkt. De huisarts kan op verzoek informatie verstrekken over het bevolkingsonderzoek en advies op maat geven in specifieke situaties, bijvoorbeeld bij de afweging van wel of niet meedoen aan het bevolkingsonderzoek bij kwetsbare patiënten. De huisarts krijgt geen uitslag van de FIT toegestuurd, tenzij de patiënt telefonisch of via het cliëntportaal de gegevens van de huisarts heeft gemeld aan de screeningsorganisatie. 

Bij een positieve FIT krijgt de deelnemer direct een afspraak voor een intakegesprek bij een gecertificeerd coloscopiecentrum, uiterlijk 3 weken na verzending van de uitslagbrief. De deelnemer kan de afspraak zelf wijzigen of afzeggen, zonder verwijzing van de huisarts. Wel wordt bij een positieve FIT de deelnemer verzocht contact op te nemen met de eigen huisarts, die in dat geval verantwoordelijk is voor het delen van de relevante medische informatie zoals voorgeschiedenis en een actueel medicatieoverzicht. Dit kan bijvoorbeeld via een uitdraai van de episode- en medicatielijst of door de patiënt zelf via het online patiëntendossier. 

Het coloscopiecentrum informeert de huisarts over de uitslag van de coloscopie. Wanneer er afwijkingen zijn gevonden, kan het coloscopiecentrum de patiënt zo nodig zonder tussenkomst van de huisarts doorverwijzen voor behandeling en controle.

Lees meer over de rol van de huisarts in het uitvoeringskader bevolkingsonderzoek darmkanker van het RIVM.

In 2022 concludeerde de Gezondheidsraad dat het nu nog niet mogelijk is uitspraken te doen over een afname van sterfte aan darmkanker, vanwege het korte bestaan van het bevolkingsonderzoek. Wel zijn er resultaten uit het proefbevolkingsonderzoek, het huidige bevolkingsonderzoek en uit modellering die indirect laten zien dat het programma darmkankersterfte voorkomt.  

Daarnaast zijn er volgens de Gezondheidsraad op dit moment geen argumenten om de huidige opzet van het bevolkingsonderzoek aan te passen, gezien de gunstige nut-risicoverhouding en het feit dat het bevolkingsonderzoek nog in ontwikkeling is. Wel adviseert de Gezondheidsraad aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om onderzoek te doen naar het aanbieden van een eenmalige FIT rond de leeftijd van 50 jaar en onderzoek naar risicostratificatie voort te zetten. Hiermee kunnen de voor- en nadelen, deelname, kosteneffectiviteit en uitvoerbaarheid bepaald worden.  

Meer informatie voor professionals 

Kijk op de website van het RIVM voor informatie rondom het bevolkingsonderzoek darmkanker voor professionals. Je vindt hier een beschrijving van het proces rondom selecteren, uitnodigen en verwijzen en welke partijen er voor welke taken verantwoordelijk zijn. Ook zijn er verschillende achtergronddocumenten te vinden, zoals: 

Factsheet bevolkingsonderzoek darmkanker

Deze factsheet legt in het kort uit wat het bevolkingsonderzoek darmkanker inhoudt en zet de feiten en cijfers op een rij van het aantal verstuurde uitnodigingen, ingestuurde FIT’s, deelnamegraad, aantal uitgevoerde coloscopieën en detectiecijfer.  

Landelijke monitor bevolkingsonderzoek darmkanker 2023

De monitor is een uitwerking van de factsheet en geeft achtergrondinformatie over het bevolkingsonderzoek darmkanker over het jaar 2023, in vergelijking met voorgaande jaren. De resultaten worden gepresenteerd aan de hand van een set vastgestelde indicatoren. Het doel van de monitor is om de kwaliteit van het bevolkingsonderzoek darmkanker te bewaken en belangrijke trends te signaleren.

Uitvoeringskader bevolkingsonderzoek darmkanker

Het uitvoeringskader beschrijft hoe het bevolkingsonderzoek darmkanker moet worden uitgevoerd, zodat dit effectief en binnen beleidsmatige en wettelijke kaders verloopt. Het geeft een beschrijving van het primair proces, de taken en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen en de kwaliteitseisen waaraan elke partij of de uitvoering moeten voldoen om burgers een uniform, betrouwbaar en kwalitatief hoogwaardig bevolkingsonderzoek te kunnen bieden.

Beleidskader voor bevolkingsonderzoeken naar kanker

Het beleidskader geeft een overzicht van de wettelijke en beleidsmatige kaders voor de bevolkingsonderzoeken. Daarnaast beschrijft het de samenwerking en onderlinge verhoudingen van partijen die betrokken zijn bij de voorbereiding, besluitvorming en uitvoering van deze bevolkingsonderzoeken. 

Publieksinformatie 

Er is over darmkanker ook publieksinformatie beschikbaar, die we hieronder op een rij zetten. 

Thuisarts

Bevolkingsonderzoek Nederland 

De website van Bevolkingsonderzoek Nederland geeft publieksinformatie over het BVO darmkanker en een beschrijving van het proces met bijbehorende uitnodigingsmaterialen en folders. Bevolkingsonderzoek Nederland is verantwoordelijk voor de coördinatie van de regionale screeningsorganisaties die het BVO darmkanker uitvoeren. 

Het RIVM geeft achtergrondinformatie over darmkanker, de ontlastingstest, voor- en nadelen van deelname en geeft antwoord op veelgestelde vragen. De informatie is beschikbaar voor verschillende doelgroepen en in verschillende talen.