Seksueel overdraagbare aandoeningen (LESA Laboratoriumdiagnostiek)

1. Diagnostiek chlamydia (inclusief LGV)

Bepalingen

• C. trachomatis NAAT/PCR

Indicatie

• bij klachten, zoals urethritis: direct;
• na een risicocontact: na 3 weken.

Achtergrondinformatie bij de bepaling

• Vrouwen: bij voorkeur vaginale wat (door de vrouw zelf afgenomen).
• Mannen: bij voorkeur eerstestraalsurine.
• Bij anale seks en/of anale klachten bij mannen die (ook) seks hebben met mannen (MSM): ook rectale swab.
• bij MSM met klachten van proctitis en een positieve chlamydiatest: ook diagnostiek naar lymfogranuloma venereum (LGV middels LGV-specifieke NAAT of (indien niet voorhanden) Chlamydia trachomatis-specifieke serologie).

Referentiewaarden

Verder beleid

• Bij een negatieve testuitslag en klachten: herhaal de test ten minste drie weken na het potentiële risicocontact.
• Bij een positieve testuitslag: verricht onderzoek naar de andere seksueel overdraagbare aandoeningen, besteedt aandacht aan partnerwaarschuwing en behandel de patiënt conform de NHG-Standaard Het soa-consult.  

2. Diagnostiek gonorroe

Bepalingen

• N. gonorrhoeae NAAT/PCR
• N. gonorrhoeae kweek

Indicatie

• bij klachten, zoals urethritis: direct;
• na een risicocontact: na 3 weken.

Achtergrondinformatie bij de bepalingen

Een infectie met Neisseria gonorrhoeae wordt bij voorkeur aangetoond via NAAT/PCR-onderzoek op materiaal afgenomen uit (afhankelijk van de klachten) vagina, urethra, anus, conjunctiva en/of keel.

• Vrouwen: bij voorkeur vaginale wat (door de vrouw zelf afgenomen).
• Mannen: bij voorkeur eerstestraalsurine.
• Bij anale seks en/of anale klachten bij mannen die (ook) seks hebben met mannen (MSM): ook rectale swab.
• Bij keelklachten: ook uitstrijk van de farynx.
• Bij een contra-indicatie voor ceftriaxon: kweek met resistentiebepaling; het materiaal mag niet in de koelkast worden bewaard. 

Referentiewaarden

Verder beleid

• Bij een negatieve testuitslag en klachten: herhaal de test ten minste drie weken na het potentiële risicocontact.
• Bij een positieve testuitslag: verricht onderzoek naar de andere seksueel overdraagbare aandoeningen, besteedt aandacht aan partnerwaarschuwing en behandel de patiënt conform de NHG-Standaard Het soa-consult.  

3. Diagnostiek syfilis

Bepalingen

• l TPHA/TPPA
• l FTA-ABS
• l VDRL/RPR

Indicatie

• bij klachten, zoals een hard en pijnloos ulcus: direct;
• na een risicocontact: na 3 maanden.

Achtergrondinformatie bij de bepalingen

• voor de diagnostiek van syfilis (lues) is de primaire test de Treponema pallidum hemagglutination assay (TPHA) of een modificatie hiervan (TPPA).
• bij positieve serologie moet de diagnose worden bevestigd door middel van de FTA-ABS-test of immunoblot. 
• de venereal disease research laboratory-(VDRL-)test en de rapid plasma reagin-(RPR-)test worden gebruikt om onderscheid te maken tussen actieve en genezen infecties met Treponema pallidum.
• bij een ulcus kan ook een NAAT/PCR op een ulcusuitstrijk worden verricht.

Referentiewaarden

Verder beleid

• Bij een negatieve testuitslag en klachten: herhaal de test ten minste drie maanden na het potentiële risicocontact.
• Een positieve TPHA-uitslag is suggestief voor een actieve of doorgemaakte infectie.
• Als de VDRL-titer laag is, kan de syfilisserologie na drie tot vier weken worden herhaald.
• Bij een positieve testuitslag: verricht onderzoek naar de andere seksueel overdraagbare aandoeningen, besteedt aandacht aan partnerwaarschuwing en behandel de patiënt conform de NHG-Standaard Het soa-consult.  

4. Controle na behandeling syfilis

Bepalingen

• VDRL/RPR

Indicatie

• Zes en twaalf maanden na behandeling

Referentiewaarden

Verder beleid

• Een positieve VDRL/RPR-test (titer 1:8 of hoger) is suggestief voor een actieve infectie.
• De behandeling is succesvol als de titer van de VDRL-test een factor 4 daalt in een periode van 12 maanden en daarna niet meer stijgt.

5. Diagnostiek hepatitis B

Bepalingen

• HBsAg
• IgM-anti-HBc
• HbeAg

Indicatie

• bij klachten, zoals een hepatitis: direct;
• na een risicocontact: na 3 maanden.

Referentiewaarden

Verder beleid

• Bij een negatieve testuitslag en klachten: herhaal de test ten minste drie maanden na het potentiële risicocontact.
• Bij een positieve testuitslag: verricht onderzoek naar de andere seksueel overdraagbare aandoeningen, besteedt aandacht aan partnerwaarschuwing en behandel de patiënt conform de NHG-Standaard Het soa-consult.  

6. Diagnostiek hiv

Bepalingen

• hiv-antistoffen en  hiv-p24-antigeen (duo- of combotest)

Indicatie

• bij klachten zoals een griepachtig beeld: direct;
• na een risicocontact: na 3 maanden.

Achtergrondinformatie bij de bepalingen

• Antilichamen verschijnen binnen drie à vier weken tot drie maanden na de infectie. Viraal p24-antigeen kan twee à drie weken na de infectie aantoonbaar zijn.
• Een confirmatietest met een andere testmethode (meestal Western blot) is noodzakelijk bij een positieve hiv-test.
• Bij vermoeden van een acute hiv-infectie kan met een PCR hiv-RNA worden aangetoond, op zijn vroegst elf dagen na infectie.

Referentiewaarden

Verder beleid

• Bij een negatieve testuitslag en klachten: herhaal de test ten minste drie maanden na het potentiële risicocontact.
• Bij een positieve testuitslag: verricht onderzoek naar de andere seksueel overdraagbare aandoeningen, besteedt aandacht aan partnerwaarschuwing en verwijs de patiënt voor behandeling en begeleiding naar de internist-infectioloog.

7. Diagnostiek trichomoniasis

Bepalingen

• microscopie
• T. vaginalis NAAT/PCR
• fluorkweek

Indicatie

• bij klachten, zoals vaginitis: direct
• na een risicocontact: na 4 weken

Achtergrondinformatie bij de bepalingen

• Vrouwen: NAAT/PCR, fluorkweek of fysiologisch zoutpreparaat.
• Mannen: NAAT/PCR van urine of NAAT/PCR of specifieke trichomonaskweek van urethra-uitstrijk.

Referentiewaarden

Verder beleid

• bij een negatieve testuitslag en klachten: herhaal de test ten minste vier weken na het potentiële risicocontact.

8. Diagnostiek herpes-simplex virus type 1 en 2

Bepalingen

• HHV NAAT/PCR
• serologisch onderzoek (op indicatie)

Indicatie

• NAAT/PCR uitstrijk ulcusmateriaal: bij twijfel aan de diagnose herpes genitalis.
• Serologie:
• eventueel bij patiënten met een partner met genitale herpes; 
• vrouwen bij wie in het laatste trimester (> 34 weken) van de zwangerschap voor het eerst symptomen optreden.

Achtergrondinformatie bij de bepalingen

• Typespecifieke antistoffen in het bloed zijn acht tot twaalf weken na besmetting aantoonbaar.

Referentiewaarden

Verder beleid

Verwijs vrouwen in het laatste trimester (> 34 weken) van hun zwangerschap naar de gynaecoloog bij een primaire infectie (typespecifieke antistoffen afwezig en symptomen van herpes genitalis). In dit geval is er een risico op een herpes neonatorum.