Obstipatie
Cluster:
D. Spijsverteringsorganen
Status:
Actueel - 2010
SamenvattingskaartM94
Inhoudsopgave
Obstipatie M94
BegrippenNaar de tekst van de NHG-Standaard
Er is sprake van obstipatie bij volwassenen bij ten minste twee symptomen:
- defecatiefrequentie ≤ 2 per week;
- hard persen tijdens defecatie;
- harde en/of keutelige defecatie;
- gevoel van incomplete defecatie;
- gevoel van anorectale obstructie/blokkade;
- digitale handelingen noodzakelijk om ontlasting te verwijderen.
Er is sprake van obstipatie bij kinderen bij ten minste twee symptomen:
- defecatiefrequentie ≤ 2 per week;
- ophouden van ontlasting;
- pijnlijke, harde of keutelige defecatie;
- grote hoeveelheid in luier of toilet;
- grote fecale massa palpabel in abdomen of rectum;
- fecale incontinentie ≥ 1 episode per week (indien zindelijk).
Richtlijnen diagnostiekNaar de tekst van de NHG-Standaard
AnamneseNaar de tekst van de NHG-Standaard
- Aanvang en duur van de klachten.
- Defecatiepatroon (gebruikelijk defecatiepatroon; frequentie, hoeveelheid, vorm, consistentie; diarree; uitstelgedrag; toepassing van methoden ter bevordering van de defecatie; incomplete defecatie; moeizame passage van de ontlasting; aanwijzingen voor prikkelbaredarmsyndroom).
- Voeding (voldoende vochtinname; voldoende vezelinname).
- Oorzakelijke factoren en gevolgen (pijn bij defecatie; rectaal bloedverlies; gebruik van laxantia en medicatie die obstipatie als bijwerking heeft; hypothyreoïdie, diabetes mellitus, zwangerschap, ziekte van Parkinson, multipele sclerose).
- Algemene klachten: toenemende buikpijn en braken, malaise, gewichtsverlies.
Aanvullend bij kinderen:
- Tijdstip van eerste meconiumlozing; overgang borst/flesvoeding; fecale incontinentie; zindelijkheidstraining/defecatie op school; ouder-kindrelatie; groei(curve) en ontwikkeling.
Lichamelijk onderzoekNaar de tekst van de NHG-Standaard
- Onderzoek het abdomen, inspecteer de perianale regio, verricht rectaal toucher op indicatie (pathologie of fecale impactie).
EvaluatieNaar de tekst van de NHG-Standaard
Obstipatie met een onderliggende somatische oorzaak:
- malaise, onverklaard gewichtsverlies, rectaal bloedverlies, veranderd defecatiepatroon (maligniteit);
- veel buikpijn, braken, forse distensie abdomen, afwezige peristaltiek of gootsteengeluiden (ileus);
- gebruik van medicatie die obstipatie kan veroorzaken (opioïden, anticholinergica, anti-epileptica, serotonineheropnameremmers, bifosfonaten, ijzer- en calciumpreparaten, calciumantagonisten, NSAID’s, diuretica en aluminiumbevattende antacida);
- hypothyreoïdie, diabetes mellitus, zwangerschap, ziekte van Parkinson, multipele sclerose;
- prolaps van vagina en/of rectum (bekkenbodempathologie);
- meconiumlozing > 48 uur na geboorte, bloederige diarree, gallig braken, failure to thrive, koorts (ziekte van Hirschsprung);
- afwijkingen van de wervelkolom of anorectale misvormingen.
Indien geen onderliggende somatische oorzaak: functionele obstipatie.
Denk aan psychosociale factoren: problemen school/gezin, seksueel misbruik, fysiek geweld.
Richtlijnen beleidNaar de tekst van de NHG-Standaard
Voorlichting en niet-medicamenteuze adviezenNaar de tekst van de NHG-Standaard
- Defecatiepatroon passend bij leeftijd.
- Voldoende vochtinname; voldoende vezelinname; voldoende beweging.
- Bij kinderen: poepdagboek en toilettraining (zie hoofdtekst NHG-Standaard).
Medicamenteuze therapieNaar de tekst van de NHG-Standaard
Volwassenen
- Lactulosestroop 670 mg/ml: 15-45 ml of 12-30 g poeder in 1-2 doses.
- Macrogol zonder elektrolyten: ≥ 8 jaar 1-2 sachets 10 g per dag; macrogol met elektrolyten: afhankelijk van fabrikant 1-4 sachets per dag (≥ 11 jaar 1-2 sachets). Fecale impactie: 8 sachets (van 13 g) per dag, innemen binnen 6 uur, gedurende maximaal 3 dagen (bij verminderde cardiovasculaire functie maximaal 2 sachets per uur) of rectale medicatie.
- Overweeg ook rectale medicatie indien na 3 dagen orale therapie bij ernstige klachten geen defecatie heeft plaatsgevonden.
Kinderen
Lactulose (stroop 670 mg/ml) | |
0 t/m 6 maanden | 0,5-1 ml/kg/dag in 1-2 doses |
7 maanden tot 18 jaar | 1-3 ml/kg/dag in 1-2 doses |
Macrogol | |
Zonder elektrolyten | |
| afhankelijk van leeftijd 1-4 sachets per dag ≥ 8 jaar: zie dosering volwassenen |
Met elektrolyten
| afhankelijk van leeftijd en fabrikant 1-4 sachets per dag ≥ 11 jaar: zie dosering volwassenen |
ControleNaar de tekst van de NHG-Standaard
- Controleer na het geven van voorlichting en niet-medicamenteuze adviezen na 2 weken.
- Controleer na het starten van de medicamenteuze behandeling na 3 dagen tot 2 weken (afhankelijk van klachten). Continueer indien succesvol en bouw af in overleg met patiënt. Continueer bij kinderen de medicamenteuze behandeling minstens 2 maanden.
VerwijzenNaar de tekst van de NHG-Standaard
- Aanwijzingen ileus of maligniteit: chirurg of internist.
- Ingestelde behandeling onvoldoende werkzaam: MDL-arts/internist; kind naar kinderarts.
- Verdenking op bekkenbodempathologie: gynaecoloog.
- Vermoeden van ziekte van Hirschsprung of anatomische afwijking: kinderarts.
- Ondersteuning toilettraining: jgz-verpleegkundige of kinderfysiotherapeut.
- Forse gedragsproblemen, ontwikkelingsstoornissen of sterk verstoorde ouder-kindinteractie rond de defecatie: psycholoog.